Die prioriteiten worden bepaald door verschillende motieven

In verhouding tot het ‘land van herkomst’:

• Welke financiële investering hebben deze mensen gemaakt om naar Europa te komen? Vliegtuigtickets, maar soms ook tussenpersonen die mensen ‘helpen’ om over de grens te geraken, kunnen ervoor zorgen dat mensen met schulden aankomen. Zij moeten dan in de eerste plaats werken om die schulden zo snel mogelijk af te betalen. Het kan ook zijn dat achtergebleven familieleden deze schulden hebben aangegaan, wat de druk om ze snel af te betalen nog groter maakt.
• Wat hebben mensen achtergelaten of opgegeven om naar Europa te komen?
  Het kan om materiële zaken gaan, maar ook om relaties of om een sociale positie. Hoe groter die investering was, hoe moeilijker het is om een stap terug te zetten.
• Wat is het alternatief in het herkomstland?
  Vaak vertrekken mensen omdat ze geen werk meer kunnen vinden in eigen land. Wie is gevlucht om politieke of veiligheidsredenen, ziet helemaal geen mogelijkheid om terug te keren. En dan is er vaak nog het eergevoel. Met lege handen terugkeren, is het ergste wat men zich kan inbeelden.
• Wie moet er leven van het arbeidsinkomen?
  Familieleden kunnen afhangen van het inkomen die hen wordt toegestuurd. Of hun kind naar school of het hoger onderwijs kan is soms afhankelijk van het geld dat ze ontvangen uit België.

In verhouding tot België:

• Welke alternatieven zijn er in België?
  Zonder wettig verblijf kan er niet legaal gewerkt worden. Er zijn weinig alternatieven voor het hebben van een inkomen: steun van vrienden, bedelen, sekswerk, criminaliteit of zwartwerk. Werknemers zonder papieren die op hun strepen staan, verliezen in veel gevallen gewoon hun job. Werknemers met een reputatie van ‘lastpak’ riskeren zelfs geen nieuw werk meer te vinden. Heel wat mensen zijn voor het vinden van werk immers aangewezen op hun eigen gemeenschap, waar iedereen iedereen kent.
• Reguliere werknemers kunnen normaal gezien terugvallen op de sociale zekerheid als ze hun werk verliezen, hoe ontoereikend die bijstand soms ook mag zijn. Zonder wettig verblijf heb je echter op geen enkele uitkering recht. Voor werknemers zonder papieren betekent geen werk tegelijk geen geld om eten en de huur te betalen.

Angst

• Mensen zonder wettig verblijf hebben angst voor de autoriteiten. Inspectie, politie, gemeentediensten, … Ze vrezen immers dat als ze met hen contact nemen ze zullen worden terug gestuurd naar hun land van herkomst.
• Ze vrezen dat ze zelf strafbaar zijn door de manier waarop ze werken en durven dus geen stappen nemen.
• Hun werkgever komt soms uit hun eigen gemeenschap. Als ze stappen ondernemen tegen deze werkgever vrezen ze dat ze een slechte naam krijgen binnen hun gemeenschap. En als ze zonder werk zitten moeten ze vaak beroep doen op die gemeenschap.

Wat maakt spreken over werk nog moeilijk?

• Mensen zonder wettig verblijf zijn bang van de autoriteiten omwille van hun niet legaal verblijf.
• Werknemers zonder papieren denken dat ze zélf strafbaar zijn voor de informele tewerkstelling.
• De tewerkstelling situeert zich vaak binnen het eigen milieu. Werkgevers, tussenpersonen of collega’s zijn niet zelden vrienden, familie of toch minstens leden van de eigen gemeenschap. Men wil die mensen niet in gevaar brengen of men vreest de veroordeling van de gemeenschap als er uit de biecht wordt geklapt. Wie hier zonder wettig verblijf is,is meer nog dan anderen afhankelijk van zijn of haar sociaal netwerk.
• Als er al over werk wordt gesproken, kan het zijn dat de situatie rooskleuriger wordt voorgesteld. Schaamte kan daarbij een grote rol spelen. Het is voor sommigen vernederend om toe te geven dat ze bepaalde situaties van misbruik hebben moeten accepteren.